Letra e dërguar Këshillit të Evropës dhe raportuesit special të Komitetit të Kombeve të Bashkuara për Popujt Autokton nga avokati i mirënjohur shqiptarë Joseph Dedvukaj nga shteti amerikan i Michigan-it. Në fund mund të hapni edhe origjinalin e kësaj letre dhe përgjigjes nga KE
Unë kam shkruar këtë artikull për të informuar qytetarët e Malësisë që ne kemi qenë duke punuar shumë gjatë vitit të kaluar, për të sjellë vëmendjen ndërkombëtare dhe institucionale për të drejtën e Malësisë ndaj autonomisë komunale si popull autokton dhe fisnorë Shqiptare. Kemi shkruar dhe hulumtuar këtë përmbledhje të plotë ligjore, së bashku me disa ekspert nga shqiptarët në Malësi dhe ne Shtetet e Bashkuara.
Për hir të shkurtësisë, unë nuk do të përkthej krejt dokumentin, por besoj se një përkthim i pjesës hyrëse të këtij dokumenti i rëndësishëm juridikisht do t’i japë lexuesit dhe të interesuarve një pasqyrë të argumentit faktik ligjore për autonominë komunale te Malësisë. Nëse lexuesi do të donte të përkthejnë matej dokumentin ata janë të lirë ta bëjnë këtë.
“Ndoshta pengesa më e madhe për evolucionin, në disa raste, është realiteti i paralizës të evolucionit, të tilla si paaftësia ose refuzimi për të parë përtej modeleve aktuale te të menduarit. Është e përshtatshme për t’u theksuar qe pothuajse të gjithë shqiptarët që jetojnë në komunitete kompakte në vende të ndryshme të Malit të Zi përbëjnë një minoritet autokton.
Popujt fisnor të Malësisë, për një kohë të gjatë kane arritur të jetojnë mjaft të pavarur nga shtetet-kombet që ishin të rrethuar ata. Fiset shqiptare të Malësisë në Mal të Zi, ndajnë malet veriore të Shqipërisë, dhe janë midis popujve të pakët fisnore që jetojnë në Evropë sot.
Përveç kësaj fiset sot kanë ende funksione të rëndësishme ekonomike, ata ndajnë tokat e tyre për kullotë, pyjet ujërat komunale. Edhe sot, ka raste kur fise të tëra mblidhen për ngjarje të rëndësishme, qoftë për të marrë pjesë në një funeral, ose për të festuar një festë fetare apo kombëtare, duke kënduar, vallëzuar dhe duke pirë raki rrushi tradicionale (Raki) në një grup të madh shoqëror përzemërt.
Ajo në këtë kohë është ku mund të ndjejnë ekzistencën dhe praninë e unitetit fisnore shumë direkt në këtë rajon. Malësia e sheh gjuhën e vete si një karakteristikë përcaktuese, një farë e identitetit të tyre. Gjuha e Malësisë është ajo që gjuhëtarët e quajnë “Ghegë” dialekt nga gjuha Shqipe.
Kur komunitetet e vogla braktisin gjuhët e tyre dhe kalojnë në një gjuhë dominuese, ekziston një përçarje masive në transferimin e njohurive tradicionale gjithë brezave – rreth bimëve mjekësore, kultivimin e ushqimit, teknikat e ujitjes, sistemet e navigimit, kalendarëve sezonale, etj. Populli i Malësisë është një dritare në një botë te humbur të njerëzve malore, të lidhur gjuhësisht përmes grupeve që dikur të banuara familjen gjerë të popujve Ilire në rreth Liqenit të Shkodrës dhe detit Adriatik. Shumë të tjerë janë zhdukur, përpara çka mund të dokumentohet.
Një fakt i mbetur për kulturën e zhdukur është Malësia. Pa dyshim këta njerëz, në mënyrë eksplicite, mbajnë një ndjenjë të solidaritetit drejtuar drejt ruajtjes së kulturës së tyre, traditat, fenë dhe gjuhën.
Në perspektivë është e nevojshme, qe duke integruar aspektet e sociologjisë dhe historisë, fesë dhe ekonomisë, antropologjisë, dhe shkencat e tjera në mënyrë që të identifikojnë përfituesit të drejtat ligjore ose përmbajtjen e këtyre të drejtave. Të drejtën e tokës ose të drejtat pronësore janë thelbësore për njerëzit vendës apo fisnore, si të drejtën vetëvendosjes ekonomike dhe kulturore. Çdo rast apo situatë kërkon një qasje multi-disiplinore për të ardhur në rezultate konkrete ligjore dhe politike.”
Si rezultat i kësaj përmbledhje të shkurtër ligjore, unë jam krenar për të njoftuar se Këshilli i Evropës ka pranuar punimin tonë dhe kjo është referuar shkurtër Këshillit të Evropës gjegjësisht nën-komitetit për të adresuar këtë Malit të Zi, në pranverë 2013.
Unë kam bashkangjitur një kopje të letrës “përgjigje të datës 22 shtator 2012”, nga Këshilli i Evropës, Kryetares te nderuar Margarita Gega, për të cilën unë mendoj se është vetë-shpjeguese, dhe unë do të ofrojë një përkthim të plotë shqip të letrës, këtu, për lexuesit e këtij artikulli:
“I nderuar Z. Dedvukaj:
Ju falënderoj për letrën tuaj të 7 Shtatorit 2012 dhe dokumentin e bashkangjitur ligjor. Unë kam përcjellë atë në zyrën e Komisionarit të Drejtave të Njeriut në mënyrë që ajo mund të marrë parasysh atë në punën e tij.
Unë kam transmetuar dokumentin edhe sekretarit të Sekretariatit të Komitetit Këshillimor të Konventës Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare, në kuadrin e vizitës që komisioni do të bëjë në Mal të Zi në pranverë 2013.
Të dy organet kanë qenë të informuar për disponibilitetin tuaj për të siguruar ndonjë sqarime të mëtejshme, nëse duhet të jetë.
Sinqerisht,
Margarita Gega
Kryetare e Zëvendësministrave”
Kjo analizë ligjore ka qenë gjithashtu i paraqitur me profesor James Anaya Raportuesi special i Komitetit të Kombeve të Bashkuara për Popujt autokton dhe Fisnorë. Përveç progresit që kemi bërë me Këshillin e Evropës, Komisioni Special i Kombeve të Bashkuara për popujt autokton analiza ligjore është ende në procesin e vlerësimit dhe konsideratës. Unë dua të theksoj Komitetin e Kombeve të Bashkuara për Popujt indigjene ose autokton pranon vetëm disa nga këto raste. Unë do takohem me profesor Siegfried Weisner në St. Thomas University, në Miami, Florida, i cili është një ish-raportuesi i posaçëm i OKB për Kombet e Bashkuara.
Në dhjetor të vitit 2012, unë do të diskutojë me profesor Siegfried Weisner në Miami, Florida, çfarë mund të bëhet për të lëvizur këtë çështje nëpërmjet Komitetit të OKB-së mbi popullsinë autoktone.
Kjo është me rëndësi kritike për institucionet shqiptare që funksionojnë në Mal të Zi për të kuptuar dhe për të theksuar në bazë te kësaj analizë ligjore dhe faktike të përfshira të Këshillit te Evropës ti shpjegohet Hetuesit Repporteurs, i cili do të vizitojë Malësinë në pranverën e vitit 2013.
Këshilli i Evropës ka një rol të veçantë në përcaktimin nëse një vend kandidat, si Mali i Zi, është e përgatitur për të hyrë në Bashkimin Evropian. Prandaj, unë do të inkurajojmë fuqimisht institucionet shqiptare, duke përfshirë te gjitha pa kufizime, Komunën Urbane të Tuzit, Këshilli Nacional Kombëtar Shqiptare Ne Mal Te Zi, institucionet fetare, etj, sidomos ato themeluara në Mal të Zi dhe në mbarë botën, për të dërguar një letër Këshillit të Evropës në mbështetje të kësaj kërkese ligjore që kemi ngritur.
Unë besoj se ne mund të fitojmë autonominë komunale duke zbatuar ligjin në bazë fakteve ekzistuese. Unë do të jam i gatshim për të diskutuar këtë çështje në një telefonatë konferencë me ndonjë institucion në mënyrë që të jemi të sigurt përpjekjet tona janë të koordinuara dhe ne të gjithë kemi njohuri të mira të punës në lidhje me procesin e përfshira këtu. Roli i Malësisë në këtë proces të vlerësimit është thelbësisht e rëndësishme dhe unë shpresoj se ata do të punojnë së bashku në përgatitje për hetuesin e Këshillit të Evropës.
Unë mbetem i Juaji sinqerisht,
Joseph Dedvukaj, Juris Doktorat
Bloomfield Hills, Michigan
SHBA
Indigenous_Ethnic_Albanian_Tribes_of_Malesia_Legal_Brief
Correspondence from Council of Europe
