Vala e fundit e dhunës në Mal të Zi, e drejtuar kundër popullsisë turke, ngre pyetje të thella rreth shkaqeve dhe sfondit të vërtetë të ngjarjeve që tronditën këtë vend.
Edhe pse incidentet ndodhën zyrtarisht pas një goditjeje të vetme me thikë, një sërë rrethanash tregojnë se pas shpërthimit të urrejtjes nuk qëndron vetëm një reagim spontan i qytetarëve, por një fushatë shumë më e gjerë, e organizuar dhe e motivuar politikisht, e cila mund të interpretohet edhe si një mesazh drejtuar Ankarasë, i dërguar nga Beogradi dhe potencialisht nga Rusia, shkruan klix.ba, përcjell Telegrafi.
Siç kujton mediumi në fjalë, e gjitha filloi më 25 tetor, kur një burrë u godit me thikë në lagjen Zabjelo të Podgoricës.
Shpejt u njoftua se të dyshuarit ishin shtetas të Turqisë dhe Azerbajxhanit.
Edhe pse motivi i sulmit nuk u përcaktua kurrë qartë, lajmi ishte i mjaftueshëm “për të ndezur fuçinë e barutit”.
Rrugët shpejt u mbushën me grupe të rinjsh që bërtisnin “Vriteni turkun”, duke i vënë flakën restoranteve në pronësi të turqve dhe duke vandalizuar makina me targa turke.
Ajo që është veçanërisht shqetësuese është se dhuna dukej e orkestruar, jo spontane, pretendon klix.ba.
Sipas tij, videot që qarkullonin në mediat sociale tregonin grupe të organizuara me slogane të përgatitura, ndërsa në të njëjtën kohë, në disa media filluan të përhapeshin histori rreth “kërcënimit turk” dhe “bandave të huaja”.
Policia malazeze, thekson mediumi në fjalë, në vend që t’i mbronte me vendosmëri të sulmuarit, ndaloi deri në 45 qytetarë turq, ndërsa kryeministri Milojko Spajiq njoftoi fillimisht mundësinë e heqjes së regjimit pa viza me Turqinë, një masë që shumë e shohin si një lëshim simbolik ndaj qarqeve më ekstreme të shoqërisë, dhe më pas ky njoftim u bë realitet, domethënë, Mali i Zi hoqi regjimin pa viza me Turqinë.
Presidenti Jakov Milatoviq bëri thirrje për qetësi dhe paralajmëroi se “nuk duhet të ketë faj kolektiv”, por dëmi ishte bërë tashmë.
Mesazhi se turqit mund të demonizohen dhe shteti nuk do të reagojë në mënyrë efektive, u dërgua qartë.
Shumë besojnë se incidenti nuk është një rast i izoluar
Mediumi nga Bosnja vë në pah se shumë besojnë se incidenti i Podgoricës nuk është një rast i izoluar, por pjesë e një fushate më të gjerë në të cilën intoleranca etnike përdoret për qëllime politike.
Në një shoqëri ku jetojnë rreth 13,000 turq, disa media pro-ruse dhe pro-serbe në Mal të Zi kanë përhapur sistematikisht narrativa rreth “kolonizimit turk” dhe “ndikimit të ri osman” në muajt e fundit, thekson ky medium.
Narativa të tilla, sipas burimeve pranë komunitetit malazez të sigurisë, dhe të përmendura nga portali malazez CdM, vijnë nga të njëjtat qendra që kanë mbajtur lidhje me Beogradin dhe strukturat e tij të inteligjencës për vite me radhë.
Dhe ndërsa autoritetet në Beograd kanë heshtur zyrtarisht, fakti është se incidentet në Mal të Zi ndodhën menjëherë pasi marrëdhëniet midis presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe udhëheqësit turk Rexhep Tajip Erdogan u ftohën papritur.
Vuçiq dhe Erdogan kanë ndërtuar një marrëdhënie të bazuar në projekte ekonomike dhe infrastrukturore me vlerë miliarda euro për vite me radhë.
Kompanitë turke janë përfshirë në rindërtimin e rrugëve, investime në energji dhe turizëm, dhe Beogradi e ka quajtur Ankaranë një “faktor kyç stabiliteti”.
Megjithatë, ndryshimet filluan këtë vjeshtë, kur Turqia nënshkroi një marrëveshje të re për bashkëpunim ushtarak me Kosovën, duke përfshirë shitjen dhe dhurimin e dronëve luftarakë.
Vuçiq më pas akuzoi Ankaranë për “destabilizim të rajonit” dhe “shkelje të ligjit ndërkombëtar”.
Kjo ishte një kthesë e hapur, nga retorika e miqësisë në armiqësi të hapur.
Që atëherë, në një numër mediash që mbështesnin regjimin e Vuçiqit, filluan të shfaqen teoritë rreth një “depërtimi turk” dhe “rrezikut të islamizimit të Ballkanit”.
Këto mesazhe shpejt gjetën jehonën e tyre në Mal të Zi, ku strukturat pro-serbe në qeveri dhe shoqëri tradicionalisht reagojnë ndaj impulseve politike nga Beogradi.
Mesazhi i Vuçiqit drejtuar Ankarasë nëpërmjet Podgoricës
Duke i ditur këto fakte, e gjithë kjo mund të lexohet si një formë e sofistikuar e mesazhit gjeopolitik, hakmarrje ndaj Ankarasë për armatosjen e Kosovës, vlerëson klix.ba, përcjell Telegrafi.
Sipas kësaj logjike, thekson ai, Vuçiq po e përdor Malin e Zi si një terren të ndërmjetëm për një demonstrim fuqie, duke i dërguar një sinjal Erdoganit se Serbia ka instrumente destabilizimi në fqinjësinë e saj të afërt.
Sipas tij, Mali i Zi është, për më tepër, një terren ideal stërvitjeje për operacione të tilla duke shtuar se shoqëria është thellësisht e ndarë, qeveria e Milojko Spajiçit është politikisht e brishtë dhe varet nga partitë që janë hapur pro-serbe, dhe strukturat e sigurisë janë ende nën ndikimin e fortë të kuadrove pranë Beogradit.
Prandaj është e kuptueshme që teza se incidentet në Podgoricë janë një “operacion BIA” i planifikuar me kujdes, i projektuar për të mbjellë frikë politike, për të disiplinuar kryeministrin Spajiq dhe për ta paralajmëruar atë për atë që mund të ndodhë nëse ai përpiqet të largojë partnerët e Vuçiqit nga qeveria, dëgjohet gjithnjë e më shumë në publik.
Është pikërisht kjo dobësi e qeverisë malazeze që e bën atë të përshtatshme për manipulim nga jashtë. Rastësisht, koalicioni qeverisës në Mal të Zi përbëhet nga parti me interesa shumë të ndryshme, përfshirë ato që ndikohen drejtpërdrejt nga Beogradi, shkruan më tej klix.ba, përcjell Telegrafi.
Ndërsa kryeministri Spajiq këmbëngul në rrugën evropiane, partnerët e tij të koalicionit nga partitë pro-serbe shpesh sabotojnë lëvizjet pro-perëndimore të qeverisë, duke ruajtur lidhjet me strukturat serbe dhe ruse, gjë që vlen veçanërisht për Andrija Mandiq, Kryetarin e Parlamentit të Malit të Zi.
Në një konstelacion të tillë, çdo krizë, si ajo në Zabjelo, mund të përdoret si mjet për shantazh dhe presion.
Vuçiq “midis Tel Avivit dhe Ankarasë”
Se Beogradi po largohet gjithnjë e më shumë nga Ankaraja dhe po i afrohet Izraelit dhe aleatëve të tij autoritarë është bërë e qartë edhe më herët, vë në pah klix.ba.
Ndërsa akuzonte Turqinë për “destabilizim të Ballkanit”, Serbia ishte në të njëjtën kohë midis vendeve të rralla evropiane që vazhduan t’i shesin armë Izraelit gjatë luftës në Gaza.
Vuçiq ka theksuar vazhdimisht se është krenar që tregton me Izraelin, një vend që ai e quan vëllazëror, edhe pse bashkësia ndërkombëtare e ka etiketuar pikërisht atë vend përgjegjës për vrasjen masive të civilëve.
Në këtë kontekst, sulmi ndaj Turqisë, qoftë verbal apo përmes fushatave të orkestruara të intolerancës, bëhet pjesë e një strategjie më të gjerë për të ripozicionuar Serbinë në rendin e ri global, në anën e aleatëve autoritarë.
Është shqetësuese që slogane që kujtojnë momentet më të errëta në historinë evropiane u dëgjuan gjatë dhunës në Podgoricë.
Britmat “Vrite turkun” dhe sulmet ndaj pronës së njerëzve thjesht për shkak të origjinës së tyre evokojnë imazhe që tashmë i kanë kushtuar shtrenjtë Ballkanit.
Reagimi i qeverisë është i ngadaltë dhe jo mjaftueshëm vendimtar. Në vend të dënimit të qartë dhe mbrojtjes së viktimave, shteti ka zgjedhur masa populiste dhe retorikën e “qetësimit të tensioneve”, që në praktikë do të thotë miratim i heshtur i urrejtjes.
Ajo që i tremb më shumë qytetarët e Malit të Zi tani është pyetja, nëse autorët ia mbathën pa pasoja pothuajse fare, a do të kenë edhe më shumë hapësirë nesër?
Nëse incidentet në Podgoricë shihen në një kontekst më të gjerë, duket se mesazhi i tyre shkon përtej kufijve të vetë Malit të Zi. Ai drejtohet drejt Ankarasë, por edhe drejt qendrave të tjera. Kjo tregon se Beogradi ende ka mekanizma për të destabilizuar vendet në rajon sa herë që e konsideron të përshtatshme politikisht.
Në të njëjtën kohë, është edhe një paralajmërim për qeverinë malazeze se nëse kundërshton interesat e Beogradit, mund të presë fushata mediatike, bllokada institucionale, por edhe kaos në rrugë.
